Miro Ilić, astronom amater. sa mnogo entuzijazma bavi se dešifrovanjem raznih fenomena, među njima i drevnim porukama koje su uklesane u stećke...
Otkud taj interes?
- Širom istočne Hercegovine - objašnjava Ilić - nalaze se mnogobrojni nadgrobni spomenici - stećci. Oko 60.000 se nalazi u granicama BiH, a oko 10.000 u Srbiji, Crnoj Gori i Hrvatskoj. Podizani su od 11. do 15. vijeka, da bi početkom turske okupacije prestali biti izrađivani. Najznačajnije karakteristike stećaka su dekorativni i figuralni motivi. Kao dekorativne motive najčešće srećemo rozete, spirale, listove loze, grožđa, likove sunca, zvijezda, polumjeseca. Kao figuralne motive, nalazimo scene lova, povorke jelena, igranje kola, a najpoznatiji je motiv iz istočne Hercegovine koji predstavlja čovjeka sa podignutom desnom rukom.
Taj motiv nije sasvim rastumačen, iako su brojni autori pisali o njemu. Ilić ga osvjetljava u jednom novom naučnom kontekstu...
- Neki arheolozi koji proučavaju stećke, smatraju da je podignuta ruka znak zakletve ili vjernosti, a drugi smatraju ovaj motiv sadržajnijim pokazateljem. Po ovima, čovjek uzdignute ruke predstavlja sazviježđe Oriona, a krug između podignute ruke i glave predstavlja položaj Sunca na nebeskoj sferi prvog dana ljeta, odnosno ljetnjeg solsticija ili ljetne dugodnevnice. Sazviježđe Oriona se izjednačava sa bogom Perunom ili njegovim sinom Jarilom.
Ilić je uvjeren da je njegova hipoteza da je na stećku prikazan jedan astronomski događaj, i naučno bolje fundirana od onih koje su do sada iznosili razni autori. Do ovog saznanja Ilić je, kako sam kaže, došao dugogodišnjim iščitavanjem astronomske literature...
- Sredinom osamdesetih godina našao sam informaciju o zapisima kineskih dvorskih astronoma koji govore o novoj i izuzetno sjajnoj zvijezdi u sazviježđu Bika, uočenoj u rano jutro pred svitanje 4. jula 1054. godine. Oni su ovu zvijezdu zvali ''Gostujuća zvijezda'' jer nije bila ucrtana na njihovim zvijezdanim kartama. Danas znamo da je ta sjajna zvijezda zapravo bila veoma rijetka eksplozija Supernove udaljene 6.500. svjetlosnih godina. Ostatak te zvjezdane eksplozije teleskopom vidimo kao maglinu u čijem je središtu brzorotirajuća mala zvijezda, pulsar.
Ilić prihvata tezu da je na stećcima sazviježđe Oriona predstavljeno ljudskom figurom.
- Ovo sazviježđe su takvim vidjeli drevni Egipćani, Vavilonci i stari Grci. Ono po čemu se razlikuje moja hipoteza jeste da krug na stećku između podignute ruke i glave predstavlja položaj Supernove zvijezde iz 1054. godine u sazviježđu Bika, koji je iznad sazviježđa Oriona. Krug ne predstavlja položaj Sunca u tački ljetnog solsticija koji je tada bio 16. juna 1054. godine (14 stepeni istočnije od današnjeg položaja na dan 21. juna). Naši preci nikako nisu mogli znati u kojem sazviježđu i blizu kojih zvijezda se Sunce pri dnevnoj svjetlosti tačno nalazilo na dan početka ljeta. Od položaja Supernove na nebeskoj sferi, tačka ljetnog solsticija je tada bila udaljena 19 stepeni istočnije. U slučaju da krug predstavlja tadašnji položaj Sunca na prvi dan ljeta, na stećku bi Sunce trebalo biti uklesano daleko sa desne strane podignute ruke, odnosno lijevo od nas gledano, a ne između ruke i glave. Dakle krug ne predstavlja Sunce, nego približni položaj Supernove iz 1054. godine na noćnom nebu, što se iz mojih slika jasno vidi.
Do ovog razrješenja Ilić je došao koristeći astronomski program koji pokazuje izgled neba 10.000 godina unaprijed i 8.000 godina unazad.
- Zapravo, riječ je o planetarijumu koji mi je, takođe, pomogao da pratim položaje Mjeseca u odnosu na sjajnu Supernovu. Položaj Supernove je veoma blizu ekliptike, staze po kojoj se prividno kreću planete i Mjesec, pa je tada, od trenutka uočavanja pa narednih tri mjeseca, koliko je Supernova bila vidljiva golim okom, Mjesec tri puta prošao veoma blizu nje, samo tri stepena udaljen. Na mnogim stećcima nalazimo kombinaciju lika polumjeseca i zvijezde, jedno uz drugo. Smatram da taj dekorativni motiv predstavlja umanjeni prikaz događaja Supernove, odnosno prikaz bliskog prolaza Mjeseca pored sjajne nove zvijezde. Ovakvim tumačenjima, pored figuralnog motiva čovjeka podignute ruke (i kruga), riješena je tajna dekorativnog motiva polumjeseca i zvijezde. 
Zašto su naši preci nekoliko vijekova, kao motiv na grobovima, koristili ovu pojavu Supernove?
- U danima maksimalnog sjaja, Supernova zvijezda je bila pet puta sjajnija od najvećeg prividnog sjaja planete Venere, dakle lako vidljiva i po danu. Na noćnom nebu to je bila izuzetno sjajna bijela zvijezda, čak je pravila sjenu, što je moralo ostaviti čudesan utisak na naše pretke, toliko snažan da su ga uzeli za motiv na svojim nadgrobnim spomenicima. Naredne generacije su taj motiv kopirale po predanju, koje se kasnije, i zbog turske okupacije, zaboravilo.
- Ovakvim astronomskim tumačenjem poznatog figuralnog motiva sa stećaka, potvrđuje se da je u kamenu zabilježen izuzetno rijetki kosmički događaj, što je jedinstveni istorijski zapis u čitavom svijetu. Treba spomenuti da u Evropi te 1054. godine nije bilo zapisa o ovoj sjajnoj zvijezdi. Zato ovakvo astronomsko tumačenje daje ovom figuralnom motivu ogromno značenje, a nas čini ponosnim na naše pretke koji su taj događaj ovjekovječili na svojim kamenim nadgrobnim spomenicima, podsjećajući nas za duga vremena na sebe i svoje davno ugasnule živote.
Ljudi su uvijek reagovali na svemirske događaje. U tom smislu, ovakve hipoteze i same po sebi imaju realističku podlogu...
- Da - potvrđuje Ilić, na primjer; velika šizma, raskol pravoslavlja i rimokatolicizma, desio se 16. jula 1054. godine, samo 12 dana (simbolično sa 12 apostola) nakon prvog uočavanja i bilježenja sjajne pojave eksplozije Supernove zvijezde. Izgleda da Supernova nije bila dobar znak za jedinstvo hrišćanstva u vremenima koja su uslijedila...
.jpg)
