Donošenjem akta o zaštiti, Republika Srpska je dobila još jedno zaštićeno područje – Spomenik prirode „Velika pećina“ u jugoistočnom dijelu Republike Srpske, na teritoriji opštine Bileća, u jugozapadnom dijelu Fatničkog polja, u zaseoku Kukričje.
PEĆINA je udaljena od Berkovića 17,5 km, a od Bileće 25 km. Pećinski sistem je zaštićen na površini od 820,92 hektara, a upravljač je opština Bileća, koja može pomenuto prirodno dobro povjeriti na upravljanje drugom pravnom licu. Sa ukupnom dužinom od 2.800 m „Velika pećina“ je jedna od najdužih pećina u Republici Srpskoj. Speleomorfološki, pećina se sastoji od jednog prostranog kanala, koji se grana na nekoliko sporednih. Pećina je fosilni ostatak nekadašnjeg podzemnog toka. U njoj je velika koncentracija pećinskog nakita od koga se ističu bigrene kade interesantnih oblika. Ovaj lokalitet je i jedinstveno stanište u kojem živi riba gaovica. U istom speleološkom sistemu nalazi se i jama Zvonuša čija dubina iznosi 112 m.
LOKALITET „Velika pećina“ je u sklopu 0,9% teritorije Republike Srpske koji je pod zaštitom, a on obuhvata 17 područja (2 rezervata prirode, 2 nacionalna parka, 12 spomenika prirode i jedno područje za upravljanje resursima).
Članovi spelološkog društva „Zelena brda“ su više puta istraživali i pećinu i jamu, a prije ratnih dešavanja su premjerili pećinu. Nešto više detalja o ovom lokalitetu rekao nam je član speleološkog društva „Zelena brda“ Dejan Janković: „Velika pećina u Fatničkom polju je istraživana prvi put pedesetih godina, a drugi put prije ratnih dešavanja i tada su urađena premjeravanja pećine.
POSLIJE TOGA nije bilo nekih većih istraživanja. Prije dvije godine smo išli opet u pećinu, ali nismo radili neka obimnija istraživanja jer je prisutna velika količina blata koja tu ostaje poniranjem vodenog toka, a koja nam otežava istraživanje. Trebalo nam je više i vremena i finansijskih sredstava nego što smo imali da bismo se upustili u takav projekat.
BILO je u planu da strani speleolozi obave značajnija istraživanja, ali nemam precizne informacije kad će se to desiti. Inače, ova pećina je nekada bila stanište pećinskog medvjeda. Kao dokaz za to imamo lobanju ovog velikog sisara, a koju smo pronašli tamo prije desetak godina. Što se tiče jame Zvonuše, spuštanje i istraživanje su onemogućeni jer se plašimo zaraze. Prepuna je smeća. U par navrata smo probali, ali smo morali da odustanemo.“
KAKO se smije desiti da je jama prepuna smeća i da je nemoguće istražiti je ako je Skupština opštine Bileća na zasijedanju 10.12.2015. godine donijela Odluku o zaštiti Spomenika prirode „Velika pećina“ u kojoj, u okviru režima zaštite II stepena, navodi mjere koje je zabranjeno i mjere koje je dozvoljeno preduzimati na pomenutom lokalitetu. Jedna od zabrana je deponovanje primarnih i sekundarnih jalovina, komunalnog, industrijskog i drugog otpada i viškova zemlje sa otkopa na zaštićenom području.
KO I ZAŠTO baca smeće u Spomenik prirode? Da li je ovo jedinstven slučaj na terenu ili smo svjedoci brojnih deponija u prirodi? Hoće li opština Bileća, koja je donijela odluku o stavljanju pod zaštitu, te plan i program uređenja ovog prostora obezbijediti sredstva za zaštitu i razvoj i učiniti nešto da pomogne speleolozima.
Jelena Kovačević/ Glas Trebinja
